80. rocznica śmierci Pawła Frenkla
19 czerwca, w 80. rocznicę śmierci Pawła Frenkla, dowódcy Żydowskiego Związku Wojskowego, spotkaliśmy się, by upamiętnić tragiczne wydarzenia z czerwca 1943 roku.
Żydowski Związek Wojskowy był podziemną, żydowską organizacją zbrojną walczącą w czasie powstania w getcie warszawskim. Powstał prawdopodobnie jesienią 1942 roku z inicjatywy przedwojennych działaczy żydowskiego ruchu narodowego. ŻZW skupiał żydowskich oficerów oraz podoficerów Wojska Polskiego, a także przedstawicieli żydowskiej inteligencji. Do kwietnia 1943 roku organizacja ta liczyła około dwustu członków.
Po II wojnie światowej, ze względu na brak dokumentów i świadków, historia ŻZW była albo pomijana, albo marginalizowana. Wiadomo, że jednym z jego dowódców był Paweł Frenkel. Wiedza o nim jest jednak w zasadzie znikoma – nie wiemy, kiedy się urodził, skąd pochodził ani jaki był jego przedwojenny życiorys. Poległ najprawdopodobniej w starciu zbrojnym z oddziałem niemieckim 19 czerwca (lub 11 czerwca, jak podają niektóre źródła) 1943 roku. Wraz z nim zginęli inni członkowie żydowskiego ruchu oporu. W uroczystościach upamiętniających te wydarzenia, organizowanych przez Muzeum Getta Warszawskiego, wzięli udział przedstawiciele środowiska żydowskiego, instytucji publicznych i władz państwowych.
W obchodach wzięli udział między innymi Jarosław Sellin – Wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Aleksander Ferens – Burmistrz Dzielnicy Śródmieście, Elena Lagutin – Dyrektor ds. Dyplomacji Publicznej w Ambasadzie Izraela w Polsce, Artur Hofman – Prezes TSKŻ, Piotr Wiślicki – Przewodniczący Stowarzyszenia ŻIH oraz Dariusz Lipowski – Zastępca Dyrektora ŻIH. Uroczystości odbyły się przy tablicy pamiątkowej poświęconej Pawłowi Frenklowi przy ul. Grzybowskiej 5a.
Niestety, przez lata historia ŻZW była często pomijana lub zapomniana. Dlatego też jako społeczność musimy podjąć wspólne wysiłki, aby przywrócić ją powszechnej pamięci i świadomości (…) Przywracanie pamięci o Żydowskim Związku Wojskowym nie tylko pozwala nam docenić niezwykłe czyny bohaterów, ale również przypomina nam o tym, jak ważne jest zwalczanie nienawiści, nietolerancji i dyskryminacji. Dzięki tej wiedzy możemy budować lepszą przyszłość, w której każdy człowiek, niezależnie od swojego pochodzenia czy wyznania, będzie mógł żyć w godności i bezpieczeństwie. – powiedział podczas uroczystości Albert Stankowski, Dyrektor MGW.
Dyrektor Stankowski podkreślił, że Muzeum Getta Warszawskiego podejmuje wysiłki, by skwer w okolicach dawnego Placu Muranowskiego nosił nazwę Żydowskiego Związku Wojskowego. To tu przez kilka dni na dachu jednej z kamienic przy ul. Muranowskiej zawieszono dwa sztandary: polski i syjonistyczny – przyjmuje się, że bojownicy ŻZW uczynili to na osobiste polecenie Frenkla. Imienia ŻZW nie otrzymała jeszcze żadna ulica ani żaden plac w stolicy, chociaż był drugą pod względem wielkości organizacją, której członkowie walczyli w powstaniu w getcie warszawskim.