„Z Niskiej i Miłej, z Muranowa wykwita płomień naszych luf…”

Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce i Muzeum Getta Warszawskiego wspólnie upamiętnią 76. rocznicę wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim

76 lat temu, 19 kwietnia o godzinie 6 rano, w trzech punktach getta warszawskiego – u zbiegu ulic Zamenhofa i Gęsiej, Nalewek i Gęsiej i przy placu Muranowskim rozpoczęło się powstanie. 8 maja Mordechaj Anielewicz, dowódca Żydowskiej Organizacji Bojowej i przywódca powstania, zginął wraz z innymi bojowcami w otoczonym przez Niemców bunkrze przy ul. Miłej 18. 16 maja dowódca oddziałów niemieckich Jürgen Stroop rozkazał wysadzić Wielką Synagogę na Tłomackiem, obwieszczając: „Była żydowska dzielnica mieszkaniowa przestała istnieć!”. Za oficjalną datę zakończenia powstania przyjmuje się 15/16 maja – Niemcy ogłosili zakończenie walk 15., a symbolem zdławienia powstania i likwidacji dzielnicy było wysadzenie synagogi. Zrywowi zorganizowanemu przez Żydowską Organizację Bojową i Żydowski Związek Wojskowy nie przyświecały określone cele militarne, ponieważ nie miał on żadnych szans na powodzenie. Pomimo tego to pierwsze w Europie miejskie powstanie przeciwko niemieckiemu okupantowi trwało niemal cztery tygodnie, wspierane przez polskie podziemie. Do pomocy powstańcom nawoływał gen. Władysław Sikorski, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych i premier Rządu na Uchodźstwie. Ci, którym udało się przeżyć walki i pożar getta, zostali przez Niemców zamordowani w jego ruinach lub zginęli wywiezieni do obozów.

Główne uroczystości rozpoczną się 19 kwietnia o godz. 12 przed Pomnikiem Bohaterów Getta (rzeźbiarza Natana Rapoporta). Stamtąd Marsz Szlakiem Pamięci Powstańców wyruszy przed Pomnik Bohaterów Getta-Właz (autorstwa Leona Suzina – pierwszy Pomnik Bohaterów Getta, odsłonięty w 1946 roku), przejdzie przed Pomnik Żegoty u zbiegu ulic Zamenhofa i Anielewicza (zaprojektowany przez Hannę Szmalenberg), następnie w pobliże płyty upamiętniającą Szmula Zygielbojma (ul. Lewartowskiego), Bunkier Anielewicza (róg Miłej i Dubois), potem przed tablicę upamiętniającą Pawła Frenkla (ul. Muranowska), kończąc pochód przy Murze-Pomniku Umschlagplatz (ul. Stawki, według projektu Hanny Szmalenberg i Władysława Klamerusa).

Obchody rocznicy wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim to również wydarzenia towarzyszące – spektakle, wystawy, pokazy filmowe, koncerty. W niedzielę 14 kwietnia o godz. 16 w Klubokawiarni Babel odbędzie się koncert zatytułowany „Silent Voices”. Art Chamber Ensemble wykona utwory Josepha Achrona, Joachima Mendelsona, Gideona Kleina, Erwina Schulhoffa i Benjamina Leesa. Dzień później ta sama klubokawiarnia zaprasza w godzinach 12-14 na warsztaty dla młodzieży „Bohaterowie getta: Anna Braude-Hellerowa, Adina Blady-Szwajger, Janusz Korczak, Irena Sendlerowa, Emanuel Ringelblum, Marek Edelman”.

Nagrodzoną Złotym Medalem na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji „Ulicę Graniczną” Aleksandra Forda z 1948 roku publiczność kina Iluzjon (ul. Narbutta 50a) obejrzy w środę 17 kwietnia o godz. 16. Projekcję poprzedzi wstęp dr Hanny Węgrzynek – zastępcy dyrektora Muzeum Getta Warszawskiego ds. naukowych i wystawienniczych – a zakończy posłowie filmoznawczyni Anny Kilian i aktora, reżysera, dziennikarza oraz przewodniczącego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, Artura Hofmana.

W czwartek 18 kwietnia o godz. 11, przy Pomniku Bohaterów Getta zostanie otworzona wystawa poświęcona autorowi monumentu, Natanowi Rapoportowi – „Wyprostowani, nieugięci…”. W niedzielne południe 28 kwietnia właśnie z tego miejsca wyruszy spacer szlakiem Powstania w Getcie Warszawskim, który poprowadzi dr Hanna Węgrzynek z Muzeum Getta Warszawskiego. Tego samego dnia, o godz. 16, w Klubokawiarni Babel aktor Teatru Ateneum, Sławomir Holland, wykona monodram muzyczny „Josela Rakowera rozmowa z Bogiem”.

Tegoroczne obchody wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim zakończy w środę 8 maja o godz. 20 plenerowy spektakl Teatru TV „Okno na tamtą stronę” według utworów poety getta, Władysława Szlengla (autora cytatu wykorzystanego w tytule tekstu). Widowisko wyreżyserował Artur Hofman, a w roli głównej – samego Szlengla – wystąpił Wojciech Solarz, nagrodzony za tę kreację na Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry” w Sopocie w 2018 roku.

Anna Kilian

Dodatkowe informacje: http://tskz.pl/