Helena Merenholc (15.03.1907–19.01.1997)

Urodziła się w 1907 r. w Warszawie w religijnej rodzinie żydowskiej. Ojciec był właścicielem cegielni na warszawskiej Woli, matka zajmowała się domem i dziećmi. W rodzinie mówiono głównie po polsku; Helena nigdy nie nauczyła się jidysz, czego później żałowała.

Miała pięcioro rodzeństwa – trzech braci i dwie siostry. Starszy brat Henryk zmarł w 1918 r. na chorobę serca. Siostra Anna przed wojną zamieszkała w Stanach Zjednoczonych, młodszy brat Zenon natomiast po wybuchu wojny przedostał się na wschód, gdzie później został zabity przed Niemców.

Helena Merenholc | Domena publiczna

Helena chodziła do polskiej szkoły, potem przeniosła się do nowoczesnej koedukacyjnej szkoły żydowskiej. W 1926 roku skończyła studia psychologiczne na Uniwersytecie Warszawskim. Praktykę odbyła na oddziale psychiatrii żydowskiego Szpitala na Czystem. W 1934 r. zaczęła pracę w poradni pedologicznej Żydowskiego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, w której pracowała do jej likwidacji na początku wojny.

Po utworzeniu zamkniętej dzielnicy żydowskiej w Warszawie Helenę wraz z matką (ojciec zmarł jeszcze przed wojną) i siostrą Rebeką wyrzucono z mieszkania na Placu Żelaznej Bramy. Zostały zmuszone do zamieszkania w getcie; przeniosły się na Sienną 38, gdzie mieszkał już brat Heleny Eugeniusz z żoną i małym synkiem. Helena pracowała w „Centosie” (Centrali Towarzystw Opieki nad Sierotami), gdzie zajmowała się indywidualną opieką nad dziećmi i współtworzyła kąciki dziecięce. Po rozpoczęciu akcji likwidacyjnej w lipcu 1942 r. zaczęła pracę w szopie szczotkarzy jako pomocniczka buchaltera.

W marcu 1943 r. z matką i siostrą kanałami przedostała się na „aryjską stronę”, gdzie zamieszkała, posiłkując się fałszywymi dokumentami na nazwisko Stanisława Królikowska. Była zaangażowana w pomoc ukrywającym się Żydom, szukając dla nich kryjówek i dokumentów, przekazując pomoc materialną oraz odwiedzając tych, którzy przez swój „zły wygląd” nie mogli opuszczać mieszkania. Dzięki kontaktom z pracownikiem poczty przechwytywała donosy na chowających się Żydów i uprzedzała ich o niebezpieczeństwie. W pokoju, który wynajmowała w mieszkaniu przy ul. 6 Sierpnia (obecnie ul. Nowowiejska), raz w tygodniu odbywały się spotkania Żydowskiego Komitetu Narodowego.

Po wojnie współpracowała z Centralnym Komitetem Żydów w Polsce. Potem zaczęła pracę w Polskim Radiu, gdzie pracowała do 1981 r., będąc m.in. kierowniczką redakcji dla dzieci i młodzieży oraz reżyserką audycji.Zmarła 19 stycznia 1997 r. w Warszawie i została pochowana na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej.

Zachęcamy do obejrzenia wywiadu z Heleną Merenholc na stronie USHMM: https://collections.ushmm.org/search/catalog/irn507768.