Dzieci

Według danych Wydziału Ewidencji Ludności Żydowskiej w 1940 r. w Warszawie przyszło na świat 3676 noworodków; w 1941 r. urodziło się ok. trzech tysięcy dzieci, a do lipca 1942 r. – ok. 500. Mary Berg, obserwatorka życia w tej dzielnicy, odnosząc się do zawieranych w getcie związków małżeńskich, napisała pod koniec października 1941 r.: „Liczba małżeństw spadła ostatnio w porównaniu z okresem pierwszych miesięcy wojny. Głównym powodem tego stanu rzeczy jest brak mieszkań – stanowi to poważny problem w getcie”.

Szczególnie trudny los miały w getcie dzieci. Ze względu na panujące tam warunki były one niedożywione, wychudzone, często zapadały na choroby szerzące się w danej dzielnicy, dlatego śmiertelność wśród tej grupy była wysoka. Wiele dzieci żebrało na ulicach getta o żywność, a także starało się przekraść na tzw. aryjską stronę, by zdobyć jedzenie dla siebie i najbliższych. O ich działaniach Henryka Łazowertówna, poetka getta warszawskiego, napisała wiersz pt. „Mały szmugler”:

Przez mury, przez dziury, przez warty,
Przez druty, przez gruzy, przez płot,
Zgłodniały, zuchwały, uparty
Przemykam, przebiegam jak kot.

W południe, po nocy, o świcie,
W zawieje, szarugę i skwar,
Po stokroć narażam swe życie,
Nadstawiam dziecinny swój kark.

Pod pachą zgrzebny worek,
Na plecach zdarty łach,
I młode zwinne nogi,
A w sercu wieczny strach.

Lecz wszystko trzeba ścierpieć
I wszystko trzeba znieść,
By Państwo mogli jutro
Do syta chleba mieć.

Przez mury, przez dziury, przez cegły,
Po nocy, o świcie i w dzień,
Zuchwały, zgłodniały, przebiegły,
Przesuwam się cicho jak cień.

A jeśli dłoń losu znienacka
Dosięgnie mnie kiedyś w tej grze,
To zwykła jest życia zasadzka,
Ty, Mamo, nie czekaj już mnie.

Nie wrócę już do Ciebie
Nie dotrze z dala głos,
Uliczny pył pogrzebie
Stracony dziecka los.

I tylko jedną prośbą
Na wargach grymas skrzepł:
Kto tobie, moja Mamo,
Przyniesie jutro chleb.

Niejednokrotnie owe starania dzieci przypłacały życiem.