Tory Historii. Podzielone miasto

Główną atrakcją wydarzenia była prezentacja zrekonstruowanego przedwojennego tramwaju typu A, który w czasie II wojny światowej kursował na terenie warszawskiego getta.  „Tramwaje były jednym z najbardziej charakterystycznych symboli podziału Warszawy po zamknięciu getta. Przez getto przejeżdżały dwa rodzaje tramwajów: tramwaje tranzytowe, z których nie można było wysiadać, ale z ich okien widać było cierpienie i śmierć miasta za murem, których okna były prawdziwymi oknami na getto. I tramwaje przeznaczone dla Żydów, takie jak ten tutaj stojący. Początkowo trzy, potem jedna linia, stały się symbolem chaosu i miasta w mieście jakim było getto warszawskie.  Myślę, że to ogromnie ważne, że dzięki tej rekonstrukcji, kolejny element historii getta warszawskiego i historii Warszawy choć odrobinę przybliża nam rzeczywistość tamtych czasów” – mówiła w powitalnym przemówieniu dyrektor MGW dr. hab. Katarzyna Person.

Dla najmłodszych przygotowano warsztaty edukacyjne „Podróż przez getto oczami dziecka. Warsztaty wokół książki Adina i okna”, prowadzone przez autorkę książki, dr Paulinę Orłowską. Młodzież z kolei uczestniczyła w zajęciach opartych na tekstach literackich, w których tramwaj poruszający się po getcie odgrywał kluczową rolę.

Zgromadzeni mieli również okazję obejrzeć film poświęcony tramwajom w getcie warszawskim oraz wysłuchać prelekcji dotyczących funkcjonowania komunikacji miejskiej w okupowanej Warszawie.

• Dr Halina Postek przybliżyła sylwetkę Maurycego (Mojżesza) Spokornego, pierwszego dyrektora tramwajów elektrycznych w Warszawie

• Dr Mariusz Jastrząb opowiedział o wyzwaniach, z jakimi mierzyli się warszawiacy po obu stronach muru getta, w związku ze zmianami wprowadzonymi przez okupanta.

• Dr Michał Grochowski omówił system transportowy funkcjonujący w getcie: jedyną linię tramwajową dostępną dla Żydów, a także alternatywne środki transportu, takie jak riksze czy konne omnibusy.

Zrekonstruowany tramwaj był wykorzystywany w ruchu pasażerskim do czasu II wojny światowej. Podczas okupacji kursował po obszarze getta, obsługując specjalną jedną linię dostępną dla Żydów, oznaczoną gwiazdą Dawida. Spłonął jednak podczas Powstania Warszawskiego. Jesienią 2021 roku zapadła decyzja o obudowaniu go w warsztatach Tramwajów Warszawskich, do wersji pasażerskiej z lat 30 XX wieku. Rekonstrukcji dokonywano przy użyciu materiałów i technologii stosowanych w latach 1905-1907, kiedy ten wagon powstał oraz na bazie zachowanego, oryginalnego podwozia i ramy. Do odtworzenia konstrukcji użyto mosiężnych elementów ręcznie wykańczanych, wykonanych na podstawie odlewów. Prace zakończono jesienią 2023 roku.

Ze względu na delikatną konstrukcję oraz wyjątkową wartość historyczną, tramwaj znajduje się pod stałą opieką konserwatorską Tramwajów Warszawskich i nie jest eksponowany na otwartej przestrzeni. Będzie go można zobaczyć podczas wydarzeń edukacyjnych organizowanych przez Tramwaje Warszawskie i Muzeum Getta Warszawskiego.