Odsłonięcie pomnika pamięci Żydów w Zakliczynie
26 stycznia w Zakliczynie (powiat tarnowski) wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Mateusz Szpytma odsłonił pomnik upamiętniający Żydów z Zakliczyna i okolicznych miejscowości, którzy zamordowani zostali podczas niemieckiej nazistowskiej akcji Reinhardt. Pomnik powstał przy wsparciu finansowym IPN oraz Gminy Zakliczyn.
„… dziś spotykamy się, by szczególnie wspomnieć ofiary żyjące tutaj, na ziemi tarnowskiej. (…) Co dzisiaj możemy zrobić dla tych wszystkich, którzy zostali zamordowani? Życia im nie przywrócimy, ale może przywrócić pamięć” — powiedział dr Szpytma podczas uroczystej ceremonii odsłonięcia pomnika. [za: IPN]
W ceremonii uczestniczyli m.in.: minister w Kancelarii Prezydenta RP Wojciech Kolarski, burmistrz Zakliczyna Dawid Chrobak, zastępca dyrektora IPN w Krakowie Cecylia Radoń, a także inni przedstawiciele władz samorządowych oraz mieszkańcy Zakliczyna i okolic.
W trakcie uroczystości przemówienie wygłosiła Anna Grygiel-Huryn, inicjatorka budowy pomnika, która urodziła się w zakliczyńskim getcie. „Dziś po osiemdziesięciu latach jestem tutaj, aby zaświadczyć o tym, co się działo na tych ulicach. Niestety mój ojciec i dalsza rodzina zostali wywiezieni do obozu zagłady w Bełżcu, gdzie zostali zgładzeni w komorach gazowych. Wszyscy ci, którzy zginęli, pozostaną w mojej pamięci na zawsze” — powiedziała.
Anna Grygiel-Huryn przeżyła wojnę dzięki pomocy polskiej rodziny Franciszka i Marii Jaroszów. Z narażeniem życia ukrywali oni przed Niemcami w sumie kilkanaście osób pochodzenia żydowskiego.
Ceremonia zakończyła się składaniem zniczy i wiązanek pod pomnikiem. Następnie w zakliczyńskim ratuszu odbyła się sesja historyczna pod hasłem „Pamięć ofiar niemieckich zbrodni. Losy Żydów i Polaków żydowskiego pochodzenia z Zakliczyna i Małopolski w latach okupacyjnego terroru”.
Getto w Zakliczynie powstało w lipcu 1942 r. Na niewielkim terenie Niemcy stłoczyli ok. 2 tys. osób pochodzenia żydowskiego z Zakliczyna, Czchowa, Bobowej, Wojnicza, Radłowa i innych niewielkich miejscowości. Więźniów zmuszano do niewolniczej pracy na rzecz III Rzeszy.
Zagłada getta odbyła się we wrześniu 1942 roku w ramach niemieckiej Akcji „Reinhardt”, której celem było tzw. ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej. Większość więźniów getta wywieziono w bydlęcych wagonach do obozu zagłady w Bełżcu i tam wymordowano. Tylko nieliczni zdołali uciec i ukryć się przed Niemcami.