Miriam Hajnsdorf (1913 – 1943)
Działaczka żydowskiego ruchu oporu, centralna postać ruchu Ha-Szomer ha-Cair, bohaterka powstania w getcie warszawskim.
Miriam Hajnsdorf (Ainsdorf, Heinsdorf). Urodziła się w Warszawie, lecz większość dzieciństwa spędziła w Lublinie. W 1929 roku, mając 16 lat, wróciła z rodzicami do stolicy. Wtedy też zapisała się do syjonistycznej i lewicowej organizacji Ha-Szomer ha-Cair. Brala udział w pionierskim szkoleniu Ha-Szomer w mieście Słonim, które miało przygotować ją do wyjazdu do Palestyny. Wybuch wojny uniemożliwił jej realizację tego planu. W czasie wojny stała się działaczką w centrali organizacji Ha-Szomer. Ruch został wtedy zmuszony do działania w konspiracji, a dotąd publiczne spotkania i inne wydarzenia przybrały tajny charakter. Kluczową rolę w tych warunkach odegrały łączniczki, zapewniające wymianę informacji pomiędzy różnymi odłamami ruchu. Hajnsdorf została łączniczką, często jeździła do innych gett. Kontaktowała się również z biurem Ha-Szomer i Histadrut w Genewie. Współprowadziła kibuc Ha-Szomer przy Nalewki 23, pomagała w udzielaniu pomocy finansowej członkom ruchu. Prywatnie jej partnerem w czasie wojny był Józef Kaplan – lider Ha-Szomer – mieszkali razem w getcie przy ul. Nowolipki 46.
W czasie wielkich deportacji z getta latem 1942 Miriam znalazła schronienie, wraz z kolegami z Ha-Szomer, w szopie stolarskim Aleksandra Landaua. Jego właściciel wspierał działaczy konspiracji i zapewniał im zaświadczenia o zatrudnieniu, a ponadto pozwalał Miriam korzystać ze służbowego telefonu, ułatwiając kontakt pomiędzy konspiratorami w getcie i poza murami.
Z pewnością cieszyła się ona dużym autorytetem ze względu na jej wcześniejszą działalność w Haszomer. Z uwagi na to weszła do Żydowskiej Komisji Koordynacyjnej, który odpowiadał za współpracę pomiędzy Żydowskim Komitetem Narodowym, a Bundem, jako przedstawicielka szomrów. W tym okresie Żydowski Komitet Narodowy miał stanowić centralną organizację łączącą działaczy podziemia politycznego i formalnie kierował działaniami zbrojnej konspiracji – Żydowskiej Organizacji Bojowej. Hajnsdorf w ŻKK zasiadała w komisji finansowej, której rolą było zbieranie środków na działania konspiracyjne. Miriam, jak wynika ze wspomnień Cywii Lubetkin i Icchaka Cukiermana, brała również udział w spotkaniach kierownictwa ŻOB, mimo iż formalnie nie pełniła tam funkcji kierowniczej.
Icchak Cukierman wspominał Hajnsdorf w swej książce „Nadmiar Pamięci”-„ Miriam Hajnsdorf była jedną z centralnych postaci. Uczestniczyła w naszych posiedzeniach i pamiętam, że śpiewała. Szczególnie pamiętam rosyjską piosenkę, którą śpiewała, gdy siedzieliśmy razem owej wrześniowej nocy, gdy dowiedzieliśmy się o śmierci Kapłana. W czasie wojny zostali parą. Miriam była w centralnej grupie i brała udział w posiedzeniach w których ja też uczestniczyłem, do chwili, gdy wyszła z centralnego getta do szopu Hallmana, gdzie przyłączyła się do jednej z grup i pozostała w niej do końca.”
W powstaniu walczyła w grupie bojowej Szlomo Winogron – Ha-Szomer ha-Cair, skoszarowanej w momencie rozpoczęcia walk na ul. Nowolipki 40, i zginęła tam w kwietniu lub maju 1943 roku.
Bibliografia
- Cukierman I. „Nadmiar Pamięci”, Warszawa 2020.
- Lubetkin C., Zagłada i Powstanie”, Warszawa 1999.
- Archiwum Ringelbluma, tom 18: „Haszomer Hacair”, Warszawa 2023.
- Grupińska A, „Ciągle po Kole,…”Warszawa 2000
- https://hashomer-hatzair.org/story/%D7%91%D7%A9%D7%95%D7%90%D7%94-%D7%95%D7%91%D7%9E%D7%A8%D7%93/ (dostęp: 23.01.2025)
- Archiwum Ghetto Fighters House w Izraelu: https://infocenters.co.il/