Utworzenie Muzeum Getta Warszawskiego

1. Wystawa stała

W ramach umowy inwestycyjnej na Budowę Muzeum w grudniu 2022 roku zostały zakupione obiekty na aukcjach oraz poprzez galerie reprezentujące artystów:

• XIX-wieczny świecznik chanukowy na aukcji w Sotheby’s – imponujący przykład świecznika w typie synagogalnym, datowany na XIX wiek. Obiekt o niepodważalnej wartości dla kolekcji Muzeum Getta Warszawskiego. Świecznik będzie eksponowany w Galerii nr 1 dotyczącej życia żydowskiego i świąt religijnych lub w przestrzeniach holu wejściowego do Muzeum.
• Roman Kramsztyk, Pejzaż z La Rochelle – dzieło malarza, który tragicznie stracił życie w getcie warszawskim, poważnie wzbogaci kolekcję dzieł artystek i artystów polsko-żydowskich związanych z Warszawą.
• Erna Rosenstein, Don Kichot Mrozu – obraz tworzący narrację wraz z pozostałymi dziełami Erny Rosenstein (Na dnie i Golgota), pod „surrealistycznym kamuflażem” odwołującymi się do tragicznych losów narodu żydowskiego a jednocześnie osobistej biografii i przeżyć artystki – ocalałej z getta lwowskiego, ukrywającej się w Warszawie, będącej świadkiem zbrodni na rodzicach dokonanej przez osobę mająca przeprowadzić ich do bezpiecznego schronienia. Obraz prezentowany będzie na wystawie stałej w miejscu cyklicznych odsłon dzieł sztuki współczesnej komentujących wydarzenia historyczne. Rozważana jest też jego czasowa obecność w module poruszającym trudny temat kolaborantów i szmalcowników. Obraz będzie również używany w serii półrocznych wystaw czasowych stanowiących rozwinięcie wątków poruszonych w narracji wystawy stałej.
• Erna Rosenstein, Golgota – j. w.
• Erna Rosenstein, Na dnie – j. w.
• Vivienne Koorland, Manuscript: Als Eure Großeltern jung waren [When Your Grandparents Were Little] – rysunki Vivienne Koorland z tekstem Judith Idy Kestenberg, najwybitniejszej psycholożki i traumatolożki specjalizującej się w traumie Holokaustu i pracy z dziećmi Holokaustu, przeznaczone były do publikacji jednej z pierwszych książek, które pokazywały, w jaki sposób można opowiadać dzieciom o Szoa, o ciemnej stronie historii Niemiec i wydarzeniach z okresu II wojny światowej. Z racji zapisanych w misji i statucie zadań dotyczących opracowań traumy Holokaustu oraz rozwijania programu edukacyjnego dla młodzieży i dzieci dzieło to ma szczególne znaczenie dla działalności muzeum. Praca Vivienne Koorland prezentowana będzie cyklicznie w przestrzeniach wystawienniczych w Centrum Edukacji (dawny Pawilon Okulistyczny), który stanowić będzie dopełnienie wystawy stałej w budynku głównym – Szpitalu Bersohnów i Baumanów (tylko częściowo dostępnej dla dzieci). Rysunki w wersji cyfrowej dostępne będą dla szerokiej publiczności w Mediatece – integralnej części wystawy stałej, dopełniającej narrację historyczną.
• David „Chim” Seymour, Tereska Draws her Home – jeden z najbardziej poruszających obrazów tuż powojennych, pokazujących traumę dziecięcą; ikona, która inspirowała wielu artystów, ale też psychologów, działaczy i aktywistów. Dopiero niedawno odkryto, jak potoczyły się losy tytułowej bohaterki (zmarła przedwcześnie, trauma i przeżycia wojenne nigdy nie pozwoliły jej na spokojne życie). Fotografia jest dla MGW interesująca również w kontekście autora – David „Chim” Seymour urodził się w Warszawie w 1911 roku w rodzinie Benjamina Szymina, wydawcy książek literatury jidysz. On sam został w  latach 30. wysłany do Francji (wcześniej kształcił się m.in. w Lipsku), gdzie ze względów finansowych – by się utrzymać – został fotografem i fotoreporterem. Jego rodzina pozostała w Polsce, mieszkała w Warszawie i w Otwocku.  Dzieło Seymoura będzie prezentowane okresowo lecz cyklicznie (ze względów konserwatorskich) w przestrzeniach edukacyjno –wystawienniczych stanowiących uzupełnienie wystawy głównej. Przestrzeń Centrum Edukacyjnego prócz Sal warsztatowych mieścić będzie dwie niewielkie przestrzenie typu showroom, w których prezentowane będą współczesne prace artystów, stanowiące kontekst dla wystawy głównej, poruszając watki i tematy tam zawarte, ale z racji formy dostępne również dla młodzieży.
• Jorge Mendes Blake, I Move Silently Like a Shadow (Memorial for the Warsaw Ghetto).
  Na zaproszenie MGW artysta zaproponował dzieło – rzeźbę z cegieł odnoszącą się w formie i przekazie do muru getta. Pomiędzy cegłami artysta umieszcza karteczki z wersem z poematu Henryki Łazowertówny „Mały szmugler”: „Przesuwam się cicho jak cień/  I Move Silently Like a Shadow”. Dzieło wpisuje się w nurt kolekcji sztuki współczesnej odnoszącej się i kontekstualizującej problemy poruszone w narracji wystawy stałej.Dzieło Jorge Mendes Blake’a będzie włączane okresowo w wystawę stałą w galerie i moduły wystawy, w których głównym elementem scenograficznym jest mur. Będzie rodzajem pomnika upamiętniającego dzieci getta – małych szmuglerów, nawiązują także do życia kulturalnego w getcie i postaci Henryki Łazowertówny. Poprzez swą precyzyjną i czytelną formę (kubika – muru z cegieł), nawiązanie do jednego z najbardziej znanych poematów z getta oraz precyzyjnie wybrany cytat – dzieło to będzie mocnym i jasnym przekazem, nie konkurującym z materiałem historycznym i ikonograficznym budującym wystawę stałą lecz będącym w swej autonomicznej formie czytelnym komunikatem dla widza.

W ramach umowy inwestycyjnej na Budowę Muzeum, w 2023 roku zostały pozyskane obiekty poprzez zakupy aukcyjne/ od instytucji prywatnych. Wśród nich znalazły się m. in.:

• Ewa Trafna, Lista lokatorów – obydwie prace (cykl obrazów i film video) prezentują bardzo ważny aspekt – personalizujący ofiary Holokaustu, mieszkańców getta warszawskiego. Artystka porusza wątek równoległości i przenikania się losów w wojennej Warszawie. Bez uniwersalizowania czy zrównania porusza w liście lokatorów czy losach kamienicy kolejne wątki z historii getta warszawskiego i Warszawy (wraz z powstaniem warszawskim). Prace Ewy Trafnej będą kontekstualizować wątki poruszane w obrębie Wystawy Stałej.
• Obiekty kultu religijnego – kolekcja Muzeum Getta Warszawskiego wzbogaciła się o kolejne obiekty kultu religijnego mające na celu zobrazowanie cyklu życia i roku żydowskiego. Wśród zakupionych eksponatów znalazły się m. in. szofar (róg) pochodzący z Hrubieszowa wykorzystywany podczas żydowskiego święta Rosz ha-Szana (Nowy Rok), tarcza na Torę pochodząca z terenów obecnej Polski datowana na 1750 rok czy monumentalny świecznik z warszawskiej wytwórni Michała Swinarskiego.
• Działko przeciwlotnicze 2cm FLAK 28 – obiekt o znaczeniu kluczowym dla Wystawy Stałej. Po wieloletnich poszukiwaniach Muzeum Getta Warszawskiego odnalazło model uzbrojenia, który został udokumentowany jako używany do tłumienia powstania w getcie warszawskim.
• Obiekty kultu religijnego z przeznaczeniem do Galerii nr 1 obrazujące cykl życia i roku żydowskiego. Wśród zakupionych obiektów znalazły się judaika z warszawskich wytwórni, puszka na datki bractwa pogrzebowego Chewra Kadisza ufundowana z zapisów testamentowych Judyty Zbytkowerowej;
• Korpus niemieckich dokumentów planistycznych miasta Loewenstadt (Brzeziny), zaświadczenia zgonów;
• Obraz Erazma Kalwaryjskiego „Doktor Marek Edelman”;
• Zofia Lipecka, Untitled (ghetto) #34_2, 2022 oraz Untitled (ghetto) #35_2, 2023 – dzieła wykorzystane przez Muzeum Getta Warszawskiego w trakcie wystawy czasowej „Pamięć 1943” w Kordegardzie w 2023. Zostały włączone do kolekcji MGW z powodu silnych nawiązań do jednego z obiektów, który pojawi się na Wystawie Stałej – tzw. Raportu Stroopa;
• Broń Walther P38 kal. 9 mm oraz Walther PPK, które są zgodne ze scenariuszem Wystawy Stałej i będą eksponowane w części poświęconej powstaniu w getcie warszawskim;
• Maurycy Mędrzycki, „Kobieta z warszawskiego getta”, 1950 – kolejne dzieło do kolekcji, które dotyczy powojennej recepcji tragedii getta warszawskiego;
• Roman Kramsztyk, Portret młodej kobiety – dzieło znakomitego żydowskiego artysty, które będzie uzupełniało narrację w galerii dotyczącej przedwojennej Warszawy;
• Rzeźba „Bezdomni” Abraham Eisenberga – jw.
• Rzeźba „Trzy akty męskie” Xawerego Dunikowskiego – absolutnie unikatowa rzeźba, wykonana przez artystę w czasie jego uwięzienia w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau;
• Obraz Zorana Musica, „Nie jesteśmy ostatni” – dzieło do kolekcji, które będzie kontekstualizować narrację Wystawy Stałej. Jest przykładem powojennej recepcji Holokaustu przez Ocalałych;
• Zakup archiwum żydowskiego artysty Henryka Hechtkopfa – uzupełnienie już istniejącej w zbiorach MGW kolekcji prac tego artysty, Będą wykorzystane w ramach Wystawy Stałej, zwłaszcza w części poświęconej powojennym losom Warszawy;
• Instalacja Ch. Boltanskiego, “Les Habitans de Varsovie”, 2001 – przykład wybitnego dzieła, które bezpośrednio odnosi się do żydowskich mieszkańców przedwojennej Warszawy;
• Instalacja „Kryjówki” autorstwa Natalii Romik wraz z trzema rzeźbami – dzieło, które na specjalne zamówienie powstanie w przyszłej siedzibie. Będzie elementem Wystawy Stałej oraz odzwierciedleniem warunków, w jakich musieli ukrywać się Żydzi w czasie II Wojny Światowej;
• Czepiec żydowski, kobiece nakrycie głowy z XVIII w. – kolejny element uzupełniający Wystawę Stałą w części poświęconej życiu religijnemu wyznawców judaizmu;
• Album zdjęć, „Zagłada żydostwa polskiego” – jedna z pierwszych publikacji ukazujących tragedię społeczności żydowskiej w czasie II Wojny Światowej, będzie eksponowany w galerii dotyczącej upamiętnienia zgładzonej społeczności;
• Dzieła Avivy Blum – dzieła ukazujące przeżycia autorki w czasie Zagłady. Przykład sztuki, która była reakcją na przeżycia wojenne.
• Susan Hiller, “J Street project”, 2002-2005 – dzieło odnoszące się do powojennej recepcji Zagłady na terenie Niemiec.

2. Zakup nieruchomości gruntowej Nieruchomość została wydzierżawiona przez Muzeum Getta Warszawskiego na podstawie umowy dzierżawy z dnia 19 października 2018 roku zawartej z Województwem Mazowieckim. Od roku 2020 Muzeum Getta Warszawskiego podejmowało czynności mające na celu zakup przedmiotowej działki ewidencyjnej nr 38/3 o obszarze 0,0336 ha, będącą częścią dawnej nieruchomości z księgi hipotecznej nr 1467.

Przed Samorządowym Kolegium Odwoławczym w Warszawie (sygn. KOC/6416//Go/17) prowadzone było postępowanie z wniosku byłych właścicieli nieruchomości w odniesieniu do działki ewidencyjnej nr 38/3 o obszarze 0,0336 ha, o stwierdzenie nieważności orzeczenia administracyjnego odmawiającego przyznania prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości warszawskiej.

Postępowanie przed Samorządowym Kolegium Odwoławczym w Warszawie zostało zawieszone ze względu na konieczność ustalenia następców prawnych po jednym z następców dawnych właścicieli nieruchomości, którego dotyczyło to postępowanie. Następnie, postępowanie przed Samorządowym Kolegium Odwoławczym w Warszawie zostało umorzone, o czym Muzeum zostało powiadomione pismem Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego z dnia 9 czerwca 2022 roku ze wskazaniem, że decyzja o umorzeniu postępowania stała się ostateczna i prawomocna. Po wydaniu decyzji o umorzeniu postępowania ustąpiły przeszkody prawne w celu sprzedaży przez Województwo Mazowieckie przedmiotowej nieruchomości. Zakup działki przedmiotowej działki nastąpił w dniu 13.12.2022 roku.

Uchwałą nr 141/22 z dnia 13 września 2022 roku Sejmik Województwa Mazowieckiego zwolnił z obowiązku zbycia w drodze przetargu przedmiotową nieruchomość postanawiając, że sprzedaż w trybie bezprzetargowym nastąpi na rzecz Muzeum Getta Warszawskiego, realizującego cele publiczne będące celami statutowymi, przeznaczającego dochody w całości na prowadzoną działalność statutową.

Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie, której przysługiwało prawo pierwokupu Nieruchomości, oświadczeniem z dnia 29 lipca 2019 roku, objętym aktem notarialnym sporządzonym przez Alicję Huziuk — notariusz w Warszawie, za numerem Rep. A 7706/2019, zrzekła się przysługującego jej prawa pierwokupu. Nieruchomość nie jest obciążona długami, ograniczonymi prawami rzeczowymi, ani ograniczeniami w rozporządzaniu oraz jest wolna od praw i roszczeń oraz bezumownego korzystania osób trzecich.

Nieruchomość nie jest przedmiotem żadnych postępowań sądowych lub administracyjnych. Do aktu notarialnego załączono:

• odpis zwykły wyżej opisanej księgi wieczystej wydany według stanu na dzień 13 grudnia 2022 roku;
• wypis z rejestru gruntów wydany według stanu na dzień 27 września 2022 roku z upoważnienia Prezydenta m.st. Warszawy za numerem BG-UE-II.6621.2637.2022.ZMI (zaopatrzony w klauzulę stwierdzającą, iż jest on przeznaczony do dokonywania
• wpisu w księdze wieczystej), z którego wynika, ponadto że wyżej opisana działka ewidencyjna nr 38/3 obejmuje wyłącznie
• użytki gruntu oznaczone jako „Bi”;
• wyrys z mapy ewidencyjnej wydany w dniu 27 września 2022 roku z upoważnienia Prezydenta m.st. Warszawy za numerem BG-UE-II.6621.2637.2022.ZMI (zaopatrzony w klauzulę stwierdzającą, iż jest on przeznaczony do dokonywania wpisu w księdze wieczystej).

3. Nadzory

2022: W ramach umowy na usługę zarządzania i nadzoru w ramach Zadania pn. „Utworzenie Muzeum Getta Warszawskiego na terenie kompleksu dawnego Szpitala Dziecięcego fundacji małżeństwa Bersohn i Bauman przy ul. Siennej 60/Śliskiej 51 w Warszawie, tj.: zakup nieruchomości, sporządzenie projektów, realizacja prac budowlano – instalacyjnych, realizacja wystawy stałej oraz zakup i montaż pierwszego wyposażenia wraz z nadzorami” na warunkach określonych w Umowie. Usługa obejmuje, w szczególności:

• Świadczenie Usługi w czasie realizacji umowy z projektantem;
• Świadczenie Usługi w czasie realizacji umowy z wykonawcą robót;
• Świadczenie Usługi w czasie postępowania mającego na celu wybór wykonawcy robót (a jeśli zaistnieje taka potrzeba – także projektanta).

Z uwagi na charakter umowy czynności w ramach nadzoru inwestorskiego realizowane są cyklicznie w każdym miesiącu. Obecnie realizowany jest pierwszy etap prac objętych umową, tj.: świadczenie Usługi w czasie realizacji umowy z projektantem.

2023: Realizacja Etapu 1 Umowy – dotyczącego świadczenia Usługi Nadzoru Inwestorskiego w okresie wykonywania prac projektowych oraz w zakresie wsparcia Zamawiającego w procesie wyboru wykonawcy robót (a jeśli zaistnieje taka potrzeba – także Projektanta), trwający od podpisania Umowy do dnia wyboru wykonawcy robót oraz rozpoczęcie świadczenia usługi Etapu 2 Umowy, tj. świadczenia Usługi w okresie wykonywania robót budowlanych, trwający od dnia wskazanego w poleceniu rozpoczęcia świadczenia Usługi w Etapie 2 do dnia zatwierdzenia przez Zamawiającego Raportu końcowego robót budowlanych Wykonawcy;

4. Prace Dokumentacyjne

W związku z zawartą umową z MIASTEM STOŁECZNYM WARSZAWA, DZIELNICĄ WOLA, z siedzibą w Warszawie przy Al. Solidarności 90 a Muzeum Getta Warszawskiego z siedzibą: Warszawa, ul. Zielna 39, na roboty drogowe związane z przebudową ul. Siennej i Śliskiej.Tytułem zabezpieczenia należytego wykonania obowiązków wynikających z Umowy oraz przepisów prawa związanych z wykonaniem niniejszej Umowy, MGW zobowiązało się do poddania w formie aktu notarialnego rygorowi egzekucji z art. 777  § 1 pkt 5 Kodeksu postępowania cywilnego.W związku z powyższym konieczne okazało się sporządzenie aktu notarialnego w celu przekazania do Urzędu Miasta.Muzeum w roku 2023 zleciło w ramach prac dokumentacyjnych przygotowawczych opracowanie koncepcji plastycznej makiety planu getta warszawskiego. Zakres prac polegał na opracowaniu trzech wariantów plastycznego opracowania dzieła, wyceny i zestawienia podstawowych rozwiązań materiałowych, technicznych w zakresie konstrukcji, montażu i dodatkowego podświetlenia dla instalacji artystycznej makiety getta warszawskiego na fasadzie budynku.

5. Prace Projektowe

Zakończenie i odebranie Etapu IV Prac Projektowych obejmujący uzyskanie ostatecznego i prawomocnego pozwolenia na budowę oraz Etapu III Prac Projektowych obejmujący realizację projektów technicznych i wykonawczych wystawy stałej.

Uzyskane pozwolenia na budowę udostępniono oferentom, którzy zostali zaproszeni do złożenia ofert w postepowaniu przetargowym prowadzonym w trybie dialogu konkurencyjnego pn.: Realizacja robót budowlano – konserwatorskich wraz z infrastrukturą wewnętrzną i zewnętrzną, realizacja wystawy stałej oraz zakup i montaż pierwszego wyposażenia na potrzeby Muzeum Getta Warszawskiego (Budowa Muzeum Getta Warszawskiego). W ramach prac projektowych projektant zrealizował element swojej umowy polegający na wsparciu Zamawiającego podczas procedury przetargowej na wybór generalnego wykonawcy.

6. Prace Budowlane

Muzeum w 2022 ogłosiło postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie dialogu konkurencyjnego na wyłonienie generalnego wykonawcy prac budowlanych. Komisja realizująca czynności w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego dokonała oceny ofert przedłożonych w postępowaniu. Zgodnie z programem inwestycji kwota przeznaczona na realizację przedmiotowego zadania, oszacowana była na podstawie kosztorysu z listopada 2022 r., opracowanego przez projektantów w wysokości: 169 642 944 zł. Różnica pomiędzy ww. kwotą, a kwotą najkorzystniejszej oferty to 125 803 056 zł, w związku z tym Muzeum uzyskało od organizatora promesę, dzięki której zakończono postępowanie o udzielenie przedmiotowego zamówienia publicznego i dokonano wyboru najkorzystniejszej oferty na realizację prac konserwatorsko – budowlano – instalacyjnych wraz z produkcją wystawy stałej. W październiku 2023 roku zawarto umowę z generalnym wykonawcą robót. Przystąpienie do prac musiało zostać poprzedzone przekazaniem placu budowy generalnemu wykonawcy a także powiadomieniem odpowiednich Organów wydających poszczególne decyzje administracyjne. Konsekwencją wydłużonego postępowania przetargowego na wybór wykonawcy, uzyskanie pozytywnych dla Muzeum orzeczeń Krajowej Izby Odwoławczej i ostatecznie zawarcie umowy z generalnym wykonawca spowodowało, że zakładany uprzednio okres prac   budowlanych skrócił się w roku 2023 w sposób uniemożliwiający realizację zakładanego planu finansowego. W związku z zawarciem umowy w październiku 2023 rozpoczęcie robót przez wykonawcą przypadło na okres niskich temperatur co w dużym stopniu dodatkowo doprowadziło do spowolnienia tempa prac na placu budowy. Taki stan rzeczy w dużym stopniu przyczynił się do braku realizacji oraz wydatkowania zakładanych wartości harmonogramowych. Kolejnym istotnym czynnikiem jest obowiązek uzyskania przez wykonawcę wymaganych zgód administracyjnych umożliwiających swobodny dojazd do terenu inwestycji. Z uwagi na wydłużające się terminy uzyskania pozytywnych zgód Organów administracji Miasta Stołecznego Warszawy w zakresie swobodnego dojazdu na plac budowy spowodowały, że tempo prac budowlanych nie mogło nabrać parametrów pierwotnie zakładanych. Taki stan rzeczy również w istotnym stopniu przyczynił się do braku realizacji oraz wydatkowania zakładanych wartości harmonogramowych.W roku 2023 dokonano również demontażu, zabezpieczenia i transportu szyb zespolonych z dawnego Szpitala Dziecięcego fundacji małżeństwa Bersohn i Bauman przy ul. Siennej 60/Śliskiej 51. Przytoczone zadanie zostało zrealizowane zgodnie z harmonogramem.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach dotacji „Utworzenie Muzeum Getta Warszawskiego na terenie kompleksu dawnego Szpitala Dziecięcego fundacji małżeństwa Bersohn i Bauman przy ul. Siennej 60/Śliskiej 51 w Warszawie, tj. sporządzenie projektów, realizacja prac budowlano-instalacyjnych, realizacja wystawy stałej oraz zakup i montaż pierwszego wyposażenia wraz z nadzorami”