Zahariasz Artsztajn (27.03.1923–1943)

Zahariasz Artsztajn urodził się 27 marca 1923 r. w Pruszkowie w domu przy ul. Kościuszki 9. Był siódmym dzieckiem robotnika Icka Wulfa Artsztejna i Zysli Rozencwajg. Jego rodzina związana była z ruchem syjonistycznym – pięcioro z jego rodzeństwa wyjechało przed rozpoczęciem II wojny światowej do Palestyny, a on sam również oczekiwał na wyjazd z Polski. Po ukończeniu szkoły uczył się w Warszawie w żydowskim seminarium nauczycielskim. Zaangażował się także w działania organizacji Frajhajt (Jidisze Socjalistisze Arbeter Jungt „Frajhajt” – Żydowska Socjalistyczna Młodzież Robotnicza „Wolność”).

Do warszawskiego getta trafił najprawdopodobniej w styczniu 1941 r., kiedy niemieckie władze Pruszkowa podjęły decyzję o likwidacji pruszkowskiego getta i deportacji społecznością żydowską do stolicy. W 1943 r. brał udział w pierwszej akcji zbrojnej, tzw. akcji styczniowej, która wymierzona była przeciwko wkraczającym do getta Niemcom. Zahariasz Artsztajn wraz z Henochem Gutmanem jako pierwsi zaatakowali wówczas Niemców. W lutym 1943 r. Artsztajn brał udział w likwidacji agenta gestapo Alfreda Nossiga. Był dowódcą grupy o nazwie „Aial”.

19 kwietnia Artsztajn dowodził grupą 30 uzbrojonych bojowników. Oddział zajął pozycję na rogu Nalewek i Gęsiej i jako pierwszy powitał ogniem wkraczających do getta Niemców. Zachariasz nie wyszedł z getta. Koledzy nie znaleźli jego grupy w ruinach. Wiadomo, że Zachariasz Artsztajn został razem z Icchakiem Blausztajnem, Joskiem Farberem i innymi. Bronili się w bunkrach przy Nalewkach 34, 37, 38. Został odcięty od grup, które wyszły z getta 8 maja. Bezskutecznie usiłował przebić się na tzw. stronę aryjską. Okoliczności jego śmierci nie są znane.