Relacja z pierwszego dnia obchodów 85. rocznicy zamknięcia granic getta warszawskiego
Obchody 85. rocznicy zamknięcia granic getta warszawskiego miały charakter dwudniowy: 16 i 17 listopada. Program pierwszego dnia skupił się na pamięci o dr Annie Braude-Hellerowej i wydarzeniach związanych z zamknięciem dzielnicy żydowskiej, drugiego zaś – na wspólnej ceremonii zapalenia zniczy pod zachowanym fragmentem muru dawnego getta, przy ul. Siennej 53.
Odsłonięcie Kamienia Pamięci dr Anny Braude-Hellerowej
16 listopada przy ul. Szpitalnej 5 we współpracy ze Stowarzyszenie Drugie Pokolenie odsłoniliśmy Kamień Pamięci (Stolperstein) poświęcony dr Annie Braude-Hellerowej, naczelnej lekarce Żydowskiego Szpitala Dziecięcego im. Bersohnów i Baumanów. Był to ostatni adres, pod którym mieszkała do czasu przymusowej przeprowadzki do getta.
Kamień odsłoniły jej wnuczki – Ewa Heller-Ekblad i Anna May Heller. Dla obu był to ważny moment upamiętnienia babci, która w maju 1943 r. pozostała w szpitalu z dziećmi i personelem do samego końca. Wydarzeniu towarzyszył poruszający recital skrzypaczki Sary Kandelszajn. Wydarzenie zgromadziło licznych gości i cieszyło się dużym zainteresowaniem medialnym.
Spacer po terenie dawnego getta warszawskiego
Równolegle do uroczystości odsłonięcia Kamienia Pamięci odbył się spacer „Śladami murów getta warszawskiego”, poprowadzony przez Katarzynę Jankowiak (MGW). Rozpoczął się przy zachowanym fragmencie muru getta przy ul. Złotej 62, a następnie prowadził przez miejsca, w których przetrwały ostańce dawnej dzielnicy żydowskiej m.in. przy ul. Waliców, Grzybowskiej, Żelaznej i Chłodnej. Wraz z opowieścią o zamknięciu granic getta i okresie go poprzedzającym, spacer pozwolił osadzić w konkretnym topograficznym kontekście indywidualne historie, w tym losy dr Braude-Hellerowej. Dramat warszawskich Żydów zaczął się na długo przed zamknięciem murów getta – – już 21 sierpnia 1940 r. diarysta getta Chaim Kapłan pisał „Pętla na naszej szyi zaciska się z dnia na dzień coraz mocniej”.
Premiera filmu „Wnuczka Naczelnej”
Tego samego dnia o godzinie 17.00, w siedzibie Instytut Pileckiego odbyła się premiera filmu w reżyserii Maszy Makarowej „Wnuczka Naczelnej”. Dokument przedstawił historię Ewy Heller-Ekblad, psychoanalityczki, dziś mieszkającej w Szwecji, która jako dziecko została wyprowadzona z getta. W filmie wraca do miejsc związanych z pierwszymi latami życia i rekonstruuje historię swojej rodziny na podstawie niepełnych wspomnień i przekazów („okruchów pamięci”), próbując zrozumieć decyzję babci — dr Anny Braude-Hellerowej. Decyzja lekarki, by nie opuszczać dzieci powierzonych jej opiece, miała ogromne konsekwencje dla losów jej bliskich, w tym szczególnie wnuczek – Ewy Heller-Ekblad i Anny May Heller.
Po projekcji odbyła się rozmowa „Pamięć (bez) świadków”, z udziałem bohaterki filmu i jej siostry, Maszy Makarowej, dyrektorki MGW dr hab. Katarzyny Person i dyrektora Instytutu Pileckiego Karola Madaja. Szczególną wartość miała wymiana refleksji między siostrami, które z różnych perspektyw opisywały wpływ decyzji swojej babci na życie ich rodziny oraz emocjonalny ciężar, z jakim mierzyły się przez lata. Głównym wnioskiem wyłaniającym się z wypowiedzi wszystkich uczestników dyskusji była potrzeba ponownego podkreślenia istoty indywidualnych historii w pracy nad pamięcią o Zagładzie.
Warto zaznaczyć, że wśród licznych uczestników wydarzenia znalazły się także siostry zakonne ze Zgromadzenia Sióstr Felicjanek w Wawrze, które podczas wojny otoczyło opieką trzyletnią Ewę Heller po jej wyprowadzeniu z getta.
Dziękujemy wszystkim, którzy tego dnia przyszli i wysłuchali historii Ewy Heller.