Powstanie

O świcie 19 kwietnia 1943 r. Niemcy przystąpili do akcji. Na czele niemieckich oddziałów wojskowych (Wehrmacht), SS i policyjnych oraz pomocniczych formacji ukraińskich i łotewskich stanął Oberführer Ferdinand von Sammern-Frankenegg, dowódca SS i policji na dystrykt warszawski.

Uzbrojeni w karabiny, pistolety automatyczne, lekkie i ciężkie karabiny maszynowe, miotacze płomieni, a nawet wozy pancerne i czołgi, Niemcy przystąpili do likwidacji getta. Wkroczyli na jego teren od południa Nalewkami, a także od skrzyżowania ul. Gęsiej (dzisiejsza Anielewicza) z Zamenhofa. Skoncentrowali znaczne siły i uzbrojenie, choć zakładali, że akcja potrwa nie dłużej niż trzy dni. Miał to być rodzaj prezentu dla Führera świętującego kolejne urodziny. Natrafili jednak na silny opór żydowskich bojowców. Rozpoczął się największy bunt zbrojny ludności żydowskiej podczas II wojny światowej i pierwsze w tamtym czasie powstanie wielkomiejskie.

Atak z zaskoczenia spowodował, że Niemcy musieli wycofać się z terenu getta. Powrócili jeszcze tego samego dnia po południu, ale już pod dowództwem SS-Gruppenführera Jürgena Stroopa. Kierował on akcją pacyfikacyjną w getcie do samego jej końca.

Walki w getcie toczyły się kilka tygodni. Bojowcy atakowali Niemców z ukrycia, używając np. granatów i obrzucając ich koktajlami Mołotowa.

Wprawdzie Niemcy uznali, że powstanie zakończyło się 16 maja 1943 r. – ponieważ tego dnia, po kilku nieudanych próbach, Stroopowi udało się wysadzić Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie (dzisiaj w tym miejscu znajduje się Błękitny Wieżowiec) – ale do zbrojnych potyczek dochodziło jeszcze w następnych tygodniach. Większość zabudowy getta wysadzono w powietrze lub spalono, a cały teren zrównano z ziemią. Zgodnie z raportem Jürgena Stroopa pod wymownym tytułem „Es gibt keinen jüdischen Wohnbezirk in Warschau mehr!” („Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje!”) w getcie warszawskim podczas powstania przebywało ok. 56 tysięcy Żydów. Blisko siedem tysięcy z nich Niemcy zamordowali na miejscu, a kolejne niemal siedem tysięcy wywieziono do obozu zagłady w Treblince. Z kolei około sześciu tysięcy Żydów zginęło w trakcie walk. Prawie 36 tysięcy pozostałych osób wywieziono do obozów pracy i koncentracyjnych na terenie Generalnego Gubernatorstwa.