Pomijane: powrót do historii gett na okupowanych terytoriach współczesnej Ukrainy, Polski, Litwy i Mołdawii

Wydarzenie skierowane jest do badaczy oraz szerokiej publiczności. Stanowi zaproszenie do refleksji nad tym, jak badamy, przedstawiamy i pamiętamy getta z okresu Zagłady oraz nad ich trwałym dziedzictwem w powojennej Europie.

U podstaw studiów nad Zagładą leżą dzieje gett – miejsc, które w szczególny sposób ukazują złożone realia prześladowań, codziennej walki o przetrwanie oraz Zagłady społeczności żydowskich. Znaczna część naszej wiedzy opiera się jednak na badaniach i przedstawieniach największych gett, takich jak getto warszawskie, zaś mniejsze – często zlokalizowane w miasteczkach prowincjonalnych czy na terenach półwiejsko-miejskich – zostały zbadane w znacznie mniejszym stopniu. Ich historia jest równie istotna dla zrozumienia lokalnych uwarunkowań okupacji niemieckiej oraz długofalowych skutków dla społeczności żydowskich i nieżydowskich.

Celem wydarzenia będzie poszerzenie tej perspektywy. Nie chodzi jedynie o rozszerzenie listy zbadanych gett, lecz także o ponowne przemyślenie samego pojęcia „getto” – jako zjawiska historycznego, praktyki społecznej i konstruktu ukształtowanego przez powojenną historiografię. Analizując przypadki, które przez długi czas pozostawały poza dominującymi narracjami, seminarium ma zachęcić do refleksji nad tym, w jaki sposób granice historiograficzne – wyznaczone przez powojenne podziały polityczne i narodowe ramy interpretacyjne – kształtowały to, co uznawano za centralne lub marginalne w historii Holokaustu.

W tym szerokim kontekście w ramach seminarium, Dyrektorka Muzeum Getta Warszawskiego, dr hab. Katarzyna Person, wygłosi publiczny wykład: Godzina zemsty. Indywidualne dążenie do odwetu i emocjonalny krajobraz powojennej Europy.

Wystąpienie pogłębi refleksję nad emocjonalnym i moralnym krajobrazem powojennej Europy po Zagładzie. Punktem wyjścia do wykładu jest jej najnowsza książka The Hour of Revenge:Holocaust Survivors and Their Search for Revenge and Retribution (University of Toronto Press, 2025), w której dr Person analizuje, w jaki sposób żydowscy Ocaleni – przedwojenni obywatele Polski – mierzyli się z powojenną rzeczywistością zniszczonego świata. Publikacja przedstawia złożoną opowieść o indywidualnej sprawczości w poszukiwaniu zemsty, pokazując, jak płeć, wiek, status społeczny czy miejsce zamieszkania wpływały na ich powojenne doświadczenia. Wykład zintegruje te wątki i ukaże, w jaki sposób Ocaleni – często postrzegani jako pozbawieni wpływu na własny los – podejmowali próby odzyskania podmiotowości i mierzenia się z pytaniem o sprawiedliwość po Holokauście.

Perspektywa, która zostanie zaprezentowana w wykładzie wpisuje się w szerszy cel seminarium – zrozumienie wpływu emocji, pamięci i narracji historycznej na sposoby mierzenia się społeczeństw z przeszłością. Zarówno wykład jak i seminarium mają na celu zachęcić uczestników do ponownego przemyślenia tego, co zostało dotychczas pominięte – zarówno w historii gett, refleksji nad moralnymi i emocjonalnymi konsekwencjami Zagłady, a także w zagadnieniach dotyczących przetrwania w powojennej Europie.

Wykład odbędzie się 14 października 2025 roku, o godz. 18:30.
Miejsce: sala konferencyjna Centrum Historii Miejskiej we Lwowie

Język wydarzenia: angielski z tłumaczeniem symultanicznym na język ukraiński.
(Moderacja wykładu: Liana Blicharska, badaczka z Centrum Historii Miejskiej)

Organizatorzy: Centrum Historii Miejskiej, Research Centre Ukraine / Fundacja im. Maxa Webera, we współpracy z Muzeum Getta Warszawskiego.

Więcej informacji: https://www.lvivcenter.org/en/conferences/history-of-ghettos/